تاریخچه زیتون در ایران : زیتون که آن را با نام لاتین olive می‌شناسند، قدمتی دیرینه داشته و شامل ۲۰ گونه درختان زیتونیان بوده که معروف‌ترین آن، گیاه زیتون اروپایی است. درخت زیتون در ایام باستان برای بسیاری از ملت‌ها نماد صلح و دوستی بود و البته در کتب باستانی از درخت زیتون به عنوان نماد مفاهیمی چون روشنگری معنوی، دانش‌ و کشاورزی هم یاد شده است. برای کسب اطلاعات بیشتر با ما همراه باشید در گرین گاردن

خرید زیتون و روغن زیتون اصل رودبار با بهترین کیفیت

یافته‌های محققان و مورخان تاریخ و وجود درختان بسیار مسن زیتون حاکی از رویش و پیدایش این درخت در عهد باستان است اما هنوز زمان و دوره دقیقی برای پیدایش زیتون توسط محققان اعلام نشده و آنچه از قدمت درخت زیتون و مکان پیدایش اولیه آن عنوان می‌شود در قالب فرضیاتی است که از کشفیات باستان‌شناسی یا مطالعه درختان مسن زیتون به‌دست آمده که حال قصد داریم در این مطلب به برخی از این فرضیات در مورد زمان و مکان اولیه کشف درخت زیتون و تاریخچه آن در ایران بپردازیم.

در ابتدا به اشارات انجیل درباره زیتون و تولید آن نگاهی خواهیم داشت. براساس آنچه در انجیل آمده زیتون در “کنعان” و “سوریه” فراوانی زیادی داشته و از این رو برخی سوریه را مکان اولیه تولید زیتون می‌دانند.

تاریخچه زیتون در ایران

زادگاه اولیه زیتون کجاست؟

✔️ متخصصان این عرصه، حوزه مدیترانه را زادگاه اولیه درخت زیتون عنوان می‌کنند و طبق کشفیات باستانی که در فرانسه انجام شده، باستان‌شناسان به وجود بذر زیتون در دوران پالئولتیک پی بردند که قدمت آن به ۸ الی ۳۵ هزار  بازمی‌گردد.

✔️ در مورد اینکه زیتون از چه دوره‌ای از عهد باستان و توسط چه کسی وارد کشور ایران شده اطلاعات دقیقی در دست نیست اما در سنگ‌نگاره‌ها و حتی کتب قدیمی به تولید زیتون در ایران باستان اشاره شده است.

✔️ در مورد تاریخچه زیتون در ایران فرضیات مختلفی مطرح است و به گفته برخی محققان، زیتون توسط اعراب و یا یونانی‌ها وارد ایران شده و برخی نیز معتقدند که درخت زیتون برای نخستین بار توسط پناهندگان سوری به ایران راه یافته است.

 قدمت دو هزار ساله تولید زیتون در رودبار استان گیلان

طبق دسته دیگری از این فرضیات تاریخی، درخت زیتون از ۵ هزار سال پیش در ایران و بین‌النهرین رویش یافته و از این منطقه به سو‌ریه منتشر شده است. ناگفته نماند که برخی دیگر ورود زیتون به ایران را مربوط به دوره تیمور گورکانی می‌دانند. لازم به ذکر است که در نقش برجسته‌های مربوط به سلسله هخامنشیان، شاخه و گل زیتون حکاکی شده است.

براساس تحقیقات به‌عمل آمده آنچه مسلم است، تولید زیتون از دیرباز در ایران باستان رواج داشته و به گفته بعضی از محققان، زیتون ابتدا در مناطق جنوبی کشور تولید می‌شد  اما طی سال‌های بعدی و با حمله دشمنان و مغول‌ها به ایران، تولید زیتون به رودبار گیلان منحصر گشته است که حتی در سفرنامه ناصر خسرو نیز به تولید زیتون در این منطقه اشاره شده است.

هر چند زیتون اکنون به شکل پراکنده در نقاط مختلفی از کشور کشت می‌شود اما زیتون رودبار از حیث کیفیت محصول، جایگاه بالاتری نسبت به سایر مناطق کشور دارد و طبق تازه‌ترین کشفیات، قدمت تولید زیتون در این شهرستان به ۲ هزار سال پیش باز می‌گردد.

جالب توجه است که طبق اسنادی که از وزارت مالیه دوران قاجار به جا مانده، هنگامی که یکی از شاهان قاجاری از دولت روسیه درخواست ۴ هزار تومان قرض به منظور تأمین هزینه سفر به روسیه و اروپا را داشته در قبال این استقراض، زیتون ۴ سال باغ‌های زیتون شهرستان رودبار استان گیلان به عنوان سند وثیقه بین ایران و روسیه مبادله می‌شود. بدین ترتیب دولت قاجاری هزینه محصول هر سال را سالیانه به زیتون‌کاران رودباری پرداخت می‌کرد و زیتون باغ‌های زیتون رودبار نیز طی این ۴ سال جمع‌آوری و به نمایندگان کشور روسیه تحویل داده می‌شد لذا از این اسناد نیز می‌توان به این مضمون پی برد که کشت و تولید زیتون از دیرباز به شکل عمده توسط بومیان این شهرستان رودبار انجام می‌شد و یکی از منابع درآمدی آنان به شمار می‌رفت.

تاریخچه زیتون در ایران

خواص درمانگری زیتون و روغن زیتون

یکی از دیگر محصولات درخت زیتون، روغن زیتون است که با فشردن میوه زیتون که به مرور به رنگ سیاه درآمده، به‌دست می‌آید. در قدیم‌الایام استفاده از روغن زیتون برای مصارف خوراکی و همچنین درمانی در شهرستان رودبار مرسوم بوده و به تدریج استفاده از روغن زیتون در مصارف روزانه در فرهنگ غذایی سایر مناطق نیز نهادینه شد. البته مصرف عمده روغن زیتون نیز در کشورهای حوزه مدیترانه است.

در گذشته بومیان رودبار گیلان از روش‌های محلی برای گرفتن روغن زیتون استفاده می‌کردند اما با پیشرفت علم و تکنولوژی، روش‌های دستی استحصال روغن زیتون جای خود را به روش‌های مکانیکی و به‌کارگیری از دستگاه‌های روغن‌گیری داد.

همان‌گونه که گفته شد در زمان‌های قدیم از روغن زیتون به عنوان ماده‌‌ای درمانگر استفاده می‌شد و این امر به‌دلیل خواص سرشار و معجزه‌آسای این ماده بوده است زیرا روغن زیتون حاوی خواص بسیار مفیدی همچون خاصیت آنتی اکسیدانی بوده و همچنین دارای چربی‌های اشباع نشده است.

بدین جهت است که خطر ابتلا به سرطان و همچنین ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی را کاهش می‌دهد. جالب توجه است که بومیان رودبار صدها سال پیش بدون اطلاع از خواصی که صدها سال بعد در تحقیقات کشف شد، روزانه و به طور ناشتا روغن زیتون را مصرف می‌کردند که بنابر تحقیقات علمی به عمل آمده مصرف روزانه دو قاشق غذاخوری روغن زیتون به دلیل وجود چربی‌های اشباع نشده در این روغن، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی را کاهش می‌دهد.

تاریخچه زیتون در ایران

روغن زیتون و استفاده از آن در عهد باستان

✔️ همچنین از عهد باستان تاکنون از روغن زیتون برای مصارفی همچون درمان دردهای عضلانی و درد استخوان، لطافت بخشی به پوست و مو و تسکین درد معده استفاده می‌شود.

✔️ ناگفته نماند که میوه زیتون نیز سرشار از انواع کربوهیدرات‌ها، ویتامین‌ها، پروتئین‌ها و مواد معدنی نظیر سدیم، پتاسیم، فسفر، منیزیم، آهن، کلسیم، فولیک ، کولین، لوتئین، ویتامین، فیبر خوراکی، ویتامین آ، کربوهیدرات و سایر مواد باارزش بوده و ارزش غذایی بالایی دارد.

✔️ میوه زیتون نیز مانند روغن آن به دلیل دارا بودن از مواد باارزش، خواص درمانی بسیاری دارد. به عنوان مثال اولوروپین که خواصی نظیر آنتی اکسیدانی، ضدالتهاب و ضد ویروسی را داراست، فراوانترین مواد موجود در این میوه است.

✔️ از دیگر مواد مؤثر در زیتون  می‌توان به کوئرستین و تیروزول اشاره داشت که ماده نخست با کاهش فشار خون، زمینه‌ساز بهبود کارایی و سلامت قلب است و ماده دوم سبب جلوگیری از بیماری‌های قلبی می‌شود.